ماه گرفتگی نوعی مشکل پوستی است که به شکل لکه‌های قرمز و قهوه‌ای، در اندازه‌ و شکل‌های مختلف روی صورت و بدن ظاهر می‌شود. این لکه‌ها بلافاصله پس از تولد یا مدت کوتاهی بعد از آن قابل مشاهده هستند. اگرچه علت قطعی پدید آمدن این لکه‌ها بر روی پوست هنوز مشخص نشده است، اما متخصصان عقیده دارند که بروز این لکه‌ها ارثی نمی‌باشد و احتمالا عوامل دیگری در بروز آن دخیل هستند.

از آنجا که این لکه‌ها هنگامی که بر روی صورت ظاهر می‌شوند، معمولا بر روی زیبایی فرد اثر منفی می‌گذارند، بیشتر مبتلایان، همواره به دنبال راهی برای برطرف کردن این مشکل هستند. با توجه به پیشرفت علوم مختلف و به خصوص ابزارهای پزشکی در سال‌های اخیر، ماه گرفتگی دیگر یک مشکل غیر قابل رفع و دائمی نبوده و امروزه با کمک دستگاه‌های لیزر می‌توان آن‌ها را درمان کرد.

لیزر درمانی، تنها روش درمانی موجود برای از بین بردن لکه های ماه گرفتگی یا شرابی است. در درمان با لیزر می‌توان رنگ پوست را در ناحیه لکه شده، روشن‌تر کند. در این روش برای رفع لکه های ماه گرفتگی از طول موج نوری مخصوصی استفاده می‌شود که متناسب با رنگ لکه تنظیم شده است. بعد از یک دوره درمان با لیزر که شامل چندین جلسه لیزر درمانی می‌شود، لیزر باعث درهم شکسته شدن رنگ لکه می‌شود و بدین ترتیب، بدون باقی گذاشتن جای زخم، لکه به تدریج کم‌رنگ می‌شود و رنگ آن در رنگ پوست اطرافش محو می‌شود.

علل ایجاد ماه‌ گرفتگی

اکثر ماه گرفتگی‌ها، احتمالاً به دلیل جایگزینی معیوب سلول‌ها در زمان رشد جنین رخ می دهند. زمانی که این سلول‌ها شروع به تکثیر شدن می کنند، بافتی را با مشخصات سلولی خود تولید می کنند که در جایگاه درست و طبیعی خود قرار نگرفته است.

علائم لکه های ماه گرفتگی

انواع مختلفی از لکه‌های ماه گرفتگی و خال‌های مادرزادی وجود دارد و علائم و نشانه‌ها نيز بسته به نوع ماه گرفتگی متفاوت است. برخی از علائم شایع عبارتند از:

• لکه های پوستی که قبل یا بلافاصله پس از تولد ايجاد می‌شوند.
• ضایعات قرمز و بثورات (دانه‌های) پوستي که در هنگام تغييرات دما و يا گريه نوزاد محسوس‌تر می‌شوند.

انواع ماه گرفتگی

لکه‌های مادرزادی، در دو دسته کلی زیر جای می گیرند:

• ماه گرفتگی عروقی

این لکه‌ها قرمز کم ‌رنگ یا صورتی هستند و معمولاً پشت گردن، روی پلک‌ها یا پیشانی پدیدار می‌شوند و اکثراً در سال‌های اولیه عمر کودک محو می‌شوند.

• خال اوتا

خال اوتا لکه آبی و سیاهی است که بسیار شبیه لکه‌های شرابی می باشد. این مدل از لکه ها، معمولاً از همان زمان تولد آشکار هستند؛ اما گاهی وقت‌ها در دوره بلوغ ایجاد می‌شوند. درست مثل لکه‌های شرابی، خال اوتا هم می تواند مربوط به مشکلات چشمی باشد.

• ماه گرفتگی رنگدانه‌ای

دومین دسته از ماه گرفتگی‌ها، لکه‌های رنگ دانه‌ای هستند. این لکه‌ها از تجمع ملانین مازاد (عنصر تعیین کننده رنگ پوست) شکل می گیرند. این دسته هم انواع مختلفی دارد.

• لکه‌های شرابی رنگ

این ماه گرفتگی‌ها لکه‌های شرابی رنگی هستند که معمولاً روی صورت، گردن، بازوها و پاها ایجاد می شوند. این ماه گرفتگی‌ها می‌توانند هر اندازه‌ای داشته باشند و امکان دارد به تناسب سایز بدن رشد کنند و احتمال دارد در بزرگسالی تیره تر و ضخیم تر شده و بافتی زبر پیدا کنند.

• لکه های شیر قهوه‌ای

لکه های شیر قهوه‌ای رنگی بین قهوه‌ای روشن تا تیره دارند و می‌توانند هر جای بدن پدیدار شوند. این لکه‌ها گاهی با افزایش سن، تکثیر می شوند. وجود بیش از یک لکه‌ی بزرگ‌تر از سکه معمولی در بدن شخص، می‌تواند نشانه‌ی بیماری جدی باشد.

• لکه‌های مغولی

لکه‌های مغولی معمولاً روی پوست‌های تیره ایجاد می شوند. این ماه گرفتگی رنگی آبی و سیاه دارد که در قسمت‌های تحتانی و کپل‌ها دیده می‌شود و معمولاً تا قبل از سن مدرسه، از بین می‌رود.

• خال‌های گوشتی

خال‌های گوشتی ممکن است در زمان تولد وجود داشته باشند. آنها همچنین ممکن است در سال‌های بعد روی پوست ظاهر شوند. این خال‌ها قهوه‌ای، سیاه یا قهوه‌ای مایل به زرد هستند و ممکن است برجسته یا صاف باشند. گاهی از میان آنها مو هم رشد می‌کند.

• لکه‌های به شکل ماهی قزل آلا یا سالمون

این لکه‌های بسیار باریک، صورتی کمرنگ و مسطح معمولاً روی پوست نوزادان یا روی پشت گردن یا روی پلک بالایی‌ دیده می‌شود. اکثر لکه‌های روی پلک در طول نخستین سال حیات کودک محو می‌شوند، حال آن که لکه‌های روی گردن از بین نمی‌روند.

• همانژیوم

این ضایعه‌های پوستی یکی دو هفته پس از تولد روی پوست نوزادان دیده می‌شود. جمع شدن رگ‌های خونی بسیار ظریف در کنار یکدیگر دلیل ایجاد همانژیوم است که به سرعت در طول ۶ تا ۹ ماه نخست زندگی رشد می‌کند. همانژیوم متداول‌ترین تومور نوزادان است و معمولاً اطراف سر و گردن به چشم می‌خورد. بعضی همانژیوم‌ها روی اندام‌های داخلی، مانند معده، کبد، روده یا کلیه ایجاد می‌شوند.

مزایای لیزر ماه گرفتگی

• رفع کامل یا کمرنگ کردن ضایعات
• بهبود و ترمیم بافت پوست
• افزایش اعتماد به نفس

انواع لیزر رفع ماه گرفتگی

1- ليزر آرگون

اين ليزر نور آبي سبز از خود متسع می‌کند كه 80% اين امواج طول موج 488-541nm دارند. اگرچه انرژي اين ليزر توسط اكسي هموگلولين جذب می‌شود؛ اما به درجاتي ملانين اپيدرم و درم را نيز درگير می‌کند و بنابراين با تغييرات رنگ‌دانه‌ای و فيبروز پس از درمان همراه است و براي افراد با پوست تيره مناسب نيست.

2- (Argon pumped tunable dye laser) APTDL

این لیزر، طول موجي بين 488-638nm دارد و بر هموگلوبين اثر می‌کند. ليزر نيز با عوارضي جانبي از جمله اسكار هيپرتروفيك و تغييرات رنگدانه اي همراه است؛ ولي به نسبت ليزر PDL، هيپرپيگمانتاسيون كمتري دارد و بعضي بيماران ممكن است اين نوع ليزر را ترجيح دهند.

3- ليزر (Potassium titanyl phosphate crystal laser)

اين ليزر از منبع Nd:YAG1064 از درون كريستال KTP خارج مي شود. طول موج آن 532nm است و حداكثر جذب آن توسط اكسي هموگلوبين انجام می‌شود كه اختصاصاً براي عروق جلدي مفيد است. اين نوع ليزر نيز مانند APTDL، ادم و درد كمتري دارد؛ ولي اثرات درماني ليزر PDL دوام بهتري دارد.

4-Copper Vaper and Copper bromide lasers

اين ليزرها نيز ملانين اپيدرم و درم را هدف قرار می‌دهند و باعث تغييرات رنگ‌دانه‌ای در آنها می‌شوند. بنابراين مصرف اين نوع ليزرها بايد در افراد با تيپ پوستي روشن محدود شود. ساير عوارض اين ليزرها ايجاد دلمه و تاول است كه طي 2 هفته از بين می‌رود.

5- Krypton laser

اين نوع ليزر نور سبز با طول موج 520-530nm و همچنين نور زرد با طول موج 568nm متسع می‌کند. اين نوع ليزر در درمان تلانژكتازي صورت استفاده شده است. عوارض جانبي آن شامل قرمزي، تورم، تاول و دلمه خفيف است.

6-لیزر PDL

لیزر PDL یا Pulsed Dye Laser با طول موج‌های 585 و 595 نانومتر در درمان ضایعات قرمزرنگ پوست که به‌طور عمده، ضایعه های عروقی هستند و ماه گرفتگی، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این لیزر، هموگلوبین‌های حاوی اکسیژن در داخل رگ‌های خونی (اکسی هموگلوبین) می‌باشد و اشعه لیزر PDL بعد از عبور از لایه‌های پوست توسط اکسی هموگلوبین جذب شده و با حرارت ایجاد شده، مویرگ‌های پوست تخریب می‌گردند. معمولاً بعد از تخریب ضایعات، نواحی مورد هدف لیزر به‌صورت کبودی دیده می‌شوند و بعد از حدود 2 تا 4 هفته پوست به حالت طبیعی برمی‌گردد و بخشی از ضایعات محو می‌شوند و بسته به میزان و وسعت ضایعه، تعداد جلسات موردنیاز درمانی متفاوت خواهد بود.

لیزر ماه گرفتگی چگونه انجام میشود؟

در جلسه لیزر ابتدا کرم بیحسی بر روی پوست بیمار مالیده می شود. پس از گذشت زمانی حدود 15 دقیقه تا نیم ساعت که بیحسی مربوطه تأثیر کرد، بیمار بر روی تخت دراز کشیده و عینک محافظ روی چشمان او قرار می گیرد. مدت زمان انجام لیزر وابسته به نوع و وسعت ضایعه تحت درمان است. لازم به ذکر است که در این عمل، میزان درد، حداقل است. انرژی لیزر توسط عروق خونی زائد یا رنگدانه‌های پوست شما جذب می‌شود که نتیجه ی آن تخریب و جدا شدن رنگدانه‌ها است. با تحریک فرآیند التیام در بدن شما، رنگدانه‌ها به مرور زمان ناپدید می‌شوند.

اقدامات قبل از انجام لیزر ماه گرفتگی

• پرهیز از تماس مستقیم با نور خورشید و استفاده روزانه از ضد آفتای های مناسب
• استفاده از داروی روشن‌کننده پوست با نظر پزشک در صورتی که پوست تیره دارید (یک ماه قبل از انجام لیزر).
• انجام تست لیزر برای پوست‌های تیره
• مصرف داروی ضد تبخال با نظر پزشک ۲ روز قبل از لیزر تا ۳ روز بعد از آن در صورت داشتن سابقه تبخال در محل لیزر
• تراشیدن موهای منطقه لیزر

اقدامات بعد از انجام لیزر ماه گرفتگی

بعد از لیزر  با بهترین دستگاه لیزر کیوسوییچ باید سه کار انجام شود:

• کیسه یخ روی محل لیزر شده برای ۱۵ دقیقه قرار بگیرد.
• کرم ضدالتهاب مانند فلوئوسینولون روی محل لیزر مالیده شود.
• ضد آفتاب استفاده شود.

موارد منع استفاده از لیزر ماه گرفتگی

پزشک در مورد شرایط خاصی که شما را از درمان با لیزر عروقی منع می‌نماید یا مانع از کارایی بهینه ی آن می‌شود، راهنمایی‌هایی به شما ارائه خواهد داد. این موارد عبارتند از:

• افرادی که تحت درمان با داروهای خاص هستند.
• بیمارانی که مستعد به جا ماندن اثر زخم بر روی پوست (اسکار) هستند.
• وجود پیچ‌های فلزی در ناحیه ی درمانی
• زنان باردار یا شیرده
• وجود زخم یا آسیب (تروما) بر روی پوست